Haksız Fesih Nedir, Şartları Neler?

İş hayatında yaşanan anlaşmazlıklar, zaman zaman iş sözleşmesinin sonlandırılmasıyla sonuçlanabilir. Ancak her fesih kararı, yasalara uygun şekilde gerçekleşmeyebilir. Özellikle haklı bir gerekçe olmadan yapılan fesihler, işçi ve işveren açısından ciddi sonuçlar doğurabilir. Bu rehberde 2025 yılı mevzuatına göre haksız fesih kavramını, şartlarını ve doğurduğu hakları ele alıyoruz.

Haksız Fesih Nedir?

Haksız fesih bir iş sözleşmesinin İş Kanunu’nda belirtilen geçerli sebepler olmadan ve yasal usuller izlenmeden sona erdirilmesidir. Bu durum yalnızca işveren kaynaklı değil, işçi tarafından da gerçekleştirilebilir.

Geçersiz fesih, kötüniyetli fesih ve haksız fesih arasındaki farklar:

Bu üç fesih türü birbirine yakın gibi görünse de hukuki olarak önemli farklar taşır:

• Geçersiz fesih, fesih için geçerli bir nedenin bulunmaması durumudur.
• Kötüniyetli fesih, özellikle iş güvencesinden yoksun çalışanlara karşı kötü niyetle yapılan fesihlerdir.
• Haksız fesih, yasal haklı neden olmaksızın yapılan ve usul açısından da eksik olan fesihlerdir.

Bu ayrımlar hangi durumda işe iade davası açılabileceği, hangi hakların talep edilebileceği gibi konular açısından büyük önem taşır.

Haklı Fesih ile Haksız Fesih Arasındaki Farklar

İş sözleşmesinin feshedilmesi her zaman aynı hukuki zemine dayanmaz. Haklı fesih İş Kanunu’nda açıkça belirtilen ve iş ilişkisini sürdürmeyi imkânsız hale getiren durumlarda, hem işverenin hem de işçinin sözleşmeyi tek taraflı olarak sona erdirebildiği bir durumdur.

Örneğin işverenin işçiye maaş ödememesi ya da işçinin sürekli olarak devamsızlık yapması haklı fesih gerekçelerindendir. Bu tür durumlarda taraflar ihbar süresi beklemeden sözleşmeyi sonlandırabilir.

Haksız fesih herhangi bir haklı sebep olmadan, keyfi veya kişisel nedenlerle yapılan fesihleri ifade eder. İşverenin, işçiyi sırf “artık çalıştırmak istememesi” gibi subjektif bir gerekçeyle işten çıkarması ya da işçinin, hiçbir sebep göstermeden işi bırakması bu kapsamdadır. Haksız fesih, hem yasal gerekçelerden hem de fesih sürecindeki usul kurallarından yoksun olduğu için, çoğu zaman tazminat ve hukuki yaptırımlar doğurur.

Haksız Fesih Sebepleri Nelerdir?

İş sözleşmesinin feshedilmesi ancak belirli şartlar altında, kanunda belirtilen geçerli nedenlere dayanarak yapılabilir. Bu şartlar gözetilmeden gerçekleştirilen her fesih, haksız kabul edilir ve hukuki yaptırımlara yol açabilir. Haksız fesih işveren ve işçi tarafından yapılabilir ve her iki durumda da farklı gerekçeler öne çıkabilir.

İşveren Açısından Haksız Fesih Nedenleri

Bazı işverenler iş sözleşmesini sona erdirirken yasal zemine dayanmayan nedenlerle hareket edebilir. Bunlar arasında en sık karşılaşılanlar şunlardır:

• Performans düşüklüğü iddiası ancak somut delil yokluğu
• Sendika üyeliği nedeniyle işten çıkarma
• Kadın çalışanın hamileliği veya doğum izni sonrası fesih

İşçi Açısından Haksız Fesih Nedenleri

İşçiler de bazı durumlarda iş sözleşmesini gerekçesiz ya da usule aykırı şekilde feshedebilir. Bu durumda işverenin zarar görmesi halinde tazminat talep etme hakkı doğar.

En sık karşılaşılan haksız fesih nedenleri:

• İş sözleşmesini bildirim süresine uymadan sebepsiz yere sonlandırmak
• Devam eden projeyi terk ederek ayrılmak

Usulsüz Fesih ve Hukuki Sonuçları

Haksız fesih ile sıkça karıştırılan bir diğer durum da usulsüz fesihtir. Fesih gerekçesi belki geçerli olabilir ancak yasal prosedürler izlenmemiştir. Bu durumda taraflar tazminat ve dava yükü ile karşı karşıya kalabilir. Örneğin:

• Fesih bildiriminin yazılı yapılmaması
• İhbar sürelerine uyulmaması
• İşçiye savunma hakkı tanınmadan iş akdinin sona erdirilmesi

Haksız Fesihte İşçinin Hakları Nelerdir?

İş sözleşmesi, işveren tarafından geçerli bir neden olmaksızın feshedildiğinde bu durum etik ve hukuki bir sorumluluk doğurur. Haksız feshe maruz kalan işçilerin, maddi ve manevi anlamda bazı hakları vardır. Bu haklar işçinin uğradığı mağduriyeti telafi etmeyi amaçlar.

Tazminat Hakkı

İşveren, işçiyi yasal bir gerekçeye dayanmadan işten çıkardığında yalnızca kıdem ve ihbar tazminatıyla değil, aynı zamanda haksız fesih tazminatı ile de yükümlü hale gelir. Özellikle fesih, kötü niyete dayanıyorsa veya işçinin anayasal haklarını ihlal ediyorsa, işçiye ayrıca kötü niyet tazminatı ya da manevi tazminat da ödenebilir.

İşe İade Davası Açma Hakkı

İş güvencesi kapsamında çalışan (örneğin, aynı iş yerinde en az 6 ay çalışmış ve iş yerinde 30’dan fazla çalışan varsa) işçiler, fesih bildiriminden itibaren 30 gün içinde iş mahkemesine başvurarak işe iade davası açabilir.

İhbar Süresi ve Kıdem Tazminatı Hakları

İş sözleşmesi feshedilirken ihbar sürelerine uyulmazsa, işçi ihbar tazminatı almaya hak kazanır. Ayrıca işçi, aynı işverene bağlı olarak en az 1 yıl çalıştıysa ve kendi kusuru bulunmaksızın işten çıkarılmışsa kıdem tazminatı da talep edebilir. Haksız fesih durumlarında bu iki tazminat genellikle birlikte gündeme gelir.

Mobbing Durumunda Haklar

Psikolojik baskı, dışlanma, küçük düşürme veya tehdit gibi davranışlara maruz kalan işçi, bu durumu belgeleyebildiği takdirde haklı nedenle fesih hakkına sahiptir. Bu durumda işçi, işi kendi rızasıyla bırakmış gibi görünse de aslında hukuken haklı bir gerekçeye dayandığı için kıdem tazminatını talep edebilir.

Haksız Fesih Tazminatı Nedir?

Haksız yere işten çıkarılan bir işçi yalnızca psikolojik ve ekonomik olarak değil, hukuki açıdan da mağdur edilmiş olur. Bu gibi durumlarda işçinin uğradığı zararın karşılanması için haksız fesih tazminatı devreye girer.

Bu tazminat işverenin yasaları hiçe sayarak gerçekleştirdiği fesih nedeniyle işçiye ödemekle yükümlü olduğu maddi bir karşılıktır. Özellikle anayasal hakların ihlal edildiği, eşitlik ilkesinin gözetilmediği ya da yazılı bildirim zorunluluğunun yerine getirilmediği durumlarda bu hak daha da önem kazanır.

Haksız Fesih Tazminatı Şartları

Haksız fesih tazminatı her durumda otomatik olarak devreye girmez. Bu hakkın doğabilmesi için bazı hukuki şartların yerine gelmiş olması gerekir:

• Fesih bildiriminin hukuka aykırı olması: İş sözleşmesinin geçerli bir sebep gösterilmeden ve yasal süreçler tamamlanmadan sona erdirilmesi durumunda işçi bu tazminatı talep edebilir.
• Anayasal hakların ihlali: İşçinin sendikaya üye olması, toplu iş sözleşmesine katılması ya da cinsiyeti, hamileliği veya siyasi görüşü gibi nedenlerle işten çıkarılması durumunda bu hak devreye girer.
• Eşitlik ilkesinin gözetilmemesi: Aynı pozisyonda çalışanlar arasında ayrımcılık yapılması veya benzer performansa sahip bir çalışanın keyfi şekilde işten çıkarılması gibi durumlar, işverenin eşit davranma yükümlülüğünü ihlal ettiği anlamına gelir.

Bu koşullardan biri ya da birkaçı varsa, işçi sadece kıdem ve ihbar tazminatı değil, aynı zamanda haksız fesih tazminatı talebinde de bulunabilir.

Haksız Fesih Tazminatı Ne Kadar?

Tazminat miktarı sabit bir rakam değildir. Birçok etkene göre değişiklik gösterebilir:

• İşçinin brüt maaşı
• Aynı iş yerindeki çalışma süresi
• Fesih sürecindeki usulsüzlükler ve varsa manevi zararlar
• Mahkeme tarafından belirlenen boşta geçen süre ve işe başlatılmama kararı

Haksız Fesih Tazminatı Nasıl Hesaplanır?

Haksız fesih tazminatı hesaplaması yaparken işçinin çalıştığı süre, aldığı ücret, fesih şekli ve varsa işverence ihlal edilen haklar gibi birçok etken bu süreçte belirleyicidir.

Haksız fesih tazminatı hesaplama adımları:

• Brüt maaş ve kıdem süresi hesaplanır.
• İhbar süresine karşılık ücret belirlenir.
• Ek olarak varsa kötü niyet veya manevi tazminat kalemleri eklenir.

Belirli Süreli İş Sözleşmesinde Haksız Fesih Tazminatı

Belirli süreli sözleşmelerde haksız fesih varsa, kalan süreye ait ücretin tamamı tazminat olarak ödenebilir. Örneğin 12 aylık sözleşmeyle çalışan bir işçi, 4. ayında sebepsiz şekilde işten çıkarılırsa, kalan 8 ayın maaşı işçiye toplu bir tazminat olarak ödenebilir. Bu durum, özellikle proje bazlı çalışan ya da sözleşmeli pozisyonlarda görev alan kişiler için önemli bir güvence anlamına gelir.

Kimler Haksız Fesih Tazminatı Alamaz?

Her işten çıkarılma, işçiye tazminat hakkı kazandırmaz. Haksız fesih tazminatı yalnızca işverenin geçerli veya haklı bir neden olmaksızın sözleşmeyi sonlandırdığı durumlarda gündeme gelir.

Deneme Süresinde Fesih

İş sözleşmelerine sıkça eklenen deneme süresi maddesi, taraflara belirli bir süre içinde iş ilişkisini herhangi bir gerekçe göstermeden ve tazminat yükümlülüğü olmadan sonlandırma hakkı tanır. Bu süre genellikle ilk iki ay ile sınırlıdır.

Bu dönemde işten çıkarılan bir işçi, ne ihbar ne de kıdem tazminatına hak kazanabilir. Aynı şekilde işçi de bu süre içinde hiçbir gerekçe göstermeden işten ayrılabilir.

Haklı Fesihte İşverenin Sorumluluğu Olmayan Durumlar

İşverenin haksız sayılmayacağı bazı özel durumlar da vardır. İşçinin ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranışları varsa, işverenin tazminat ödeme yükümlülüğü doğmaz. Bu tür davranışlarda bulunan işçi, işten çıkarıldığında kıdem ve ihbar tazminatı da dahil olmak üzere herhangi bir tazminat hakkı elde edemez. Üstelik bazı durumlarda işveren, uğradığı zararı karşılamak için işçiye karşı yasal yollara da başvurabilir.

Haksız Fesih Sonuçları ve İşverenin Yükümlülükleri

İşverenin geçerli bir neden olmadan iş sözleşmesini feshetmesi sadece etik dışı değil, aynı zamanda hukuken de ciddi yaptırımlar doğurur. Haksız fesih maddi ve manevi anlamda işverene çeşitli sorumluluklar yükler.

• Maddi sonuçlar: Kıdem, ihbar, boşta geçen süre ve diğer tazminatlar ödenir.
• Manevi tazminat talepleri: Kişilik hakları ihlal edilen işçi, manevi tazminat talep edebilir.
• SGK ve işsizlik maaşı etkisi: Haksız fesihle işten çıkarılan işçi işsizlik maaşı alma hakkına sahiptir.

Haksız Fesih Hakkında Sıkça Sorulan Sorular

Fesih şarta bağlanabilir mi?

Hayır. Fesih bildirimi kesin niteliktedir ve şartlı yapılamaz.

Hakkında tutanak tutulan işçi tazminat alabilir mi?

Tutanak tek başına haklı fesih sebebi olmayabilir. Detaylar önemlidir.

Haksız fesih ile kötü niyet tazminatı aynı mı?

Hayır. Kötü niyet tazminatı yalnızca belirli koşullarda, ayrı olarak talep edilir.

İşveren hangi şartlarda tazminatsız feshedebilir?

İşçinin yüz kızartıcı suç işlemesi, devamsızlık gibi nedenlerle.

Haksız fesih ile geçersiz fesih arasındaki fark nedir ve hangisi işe iade davasına konu olabilir?

Geçersiz fesihte işçi işe iade davası açabilir. Haksız fesihte ise tazminat ön plandadır.

Belirli süreli iş sözleşmesinde haksız fesih durumunda hangi tazminatlar ödenir?

Kalan sürenin ücreti ve varsa manevi tazminatlar.

Haksız fesih durumunda işe iade davası için hangi belgeler gerekir?

İş sözleşmesi, fesih bildirimi, varsa tanık beyanları ve delil niteliğinde belgeler.

Momento olarak çalışan sadakati ve memnuniyetine katkı sağlayan çözümler geliştiriyoruz. İş güvencesi ve haklar konusunda doğru bilgilendirme ile hem işçi hem işverenin yanında yer alıyoruz.

Bir önceki yazımız olan "Taşınma İzni Nedir" içeriğine de göz atabilirsiniz.

Kaynakça

• 4857 Sayılı İş Kanunu - Türkiye Cumhuriyeti Resmî Gazete. (22.05.2003, Sayı: 25134)
• Yargıtay Kararları
• Yargıtay 9. Hukuk Dairesi, 2018/30532 E., 2020/9644 K.
• Yargıtay 22. Hukuk Dairesi, 2016/23701 E., 2018/25527 K.
• Anayasa Mahkemesi Kararları
• 2019/25604 Başvuru Numaralı Karar (Sendika nedeniyle işten çıkarma)
• Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı Resmî Yayınları
• T.C. Yargıtay Başkanlığı Resmî Web Sitesi
• SGK – Sosyal Güvenlik Kurumu Duyuruları ve Rehberleri