Refakat İzni Nasıl Alınır?

Refakat izni, çalışanın ağır hastalığı bulunan bir yakınının bakım ve tedavi sürecinde yanında bulunabilmesi için tanınan yasal bir izin hakkıdır. Uygulama iş kanunu izinleri, memur refakat izni hükümleri ve ilgili yönetmeliklere göre şekillenir. Bu rehberde refakat izninin kapsamı, hangi şartlarda alınabileceği, özel sektör ve kamu çalışanları açısından nasıl uygulandığı tüm yönleriyle ele alınmaktadır.

Refakat İzni Nedir ve Kimler Yararlanabilir?

Refakat izni, çalışanın bir yakınının sağlık durumu nedeniyle yanında bulunmasının tıbben zorunlu olduğu hallerde kullanılan izin türüdür. Bu izin, sıradan bir mazeret izninden farklı olarak sağlık kurulu raporuna dayanır ve keyfi kullanılamaz. Amaç, hastanın bakım ve tedavi sürecinin güvenli şekilde sürdürülebilmesini sağlamaktır.

Refakat İzni Tanımı ve Yasal Dayanakları

Kamu personeli açısından refakat izni, 657 sayılı Kanun’un 105. maddesinde açıkça düzenlenmiştir. Buna göre memurlar; bakmakla yükümlü oldukları veya refakat etmedikleri takdirde hayatı tehlikeye girecek bir yakını için sağlık kurulu raporuna dayalı olarak izin kullanabilir. Özel sektörde ise İş Kanunu’nda refakat iznine ilişkin açık bir gün sınırı bulunmaz; uygulama, iş sözleşmesi, toplu iş sözleşmesi ve işveren politikaları çerçevesinde yürütülür.

Refakat İzni Kimleri Kapsar?

Refakatçi izni genellikle anne, baba, eş, çocuk ve kardeş gibi birinci derece yakınlar için kullanılır. Ancak sağlık kurulu raporunda, refakat edilmediği takdirde hastanın hayati risk altında olacağı açıkça belirtilmişse; daha uzak akrabalar için de refakat izni talep edilebilir. Burada belirleyici unsur, akrabalık derecesinden çok tıbbi zorunluluktur.

Refakat İzni Kullanma Şartları Nelerdir?

Refakatçi izni her sağlık durumunda otomatik olarak verilen bir hak değildir. Bu iznin kullanılabilmesi için belirli şartların aynı anda sağlanması gerekir. En temel kriter, refakat edilmediği takdirde hastanın sağlık durumunun ciddi risk altına girecek olmasıdır.

Hangi Durumlarda Refakat İzni Verilir?

Refakat izni alınabilmesi için;

• Hastanın hayati risk taşıması
• Refakat edilmediğinde sağlık durumunun ciddi şekilde kötüleşme ihtimali bulunması
• Bu durumun devlet veya üniversite hastanesinden alınmış sağlık kurulu raporu ile belgelenmesi gerekir.

Ameliyat sonrası süreçlerde refakat izni, ancak refakatin tıbben zorunlu olduğunun sağlık kurulu raporunda açık biçimde belirtilmesi halinde gündeme gelir.

Buna karşılık, basit cerrahi müdahaleler veya ayakta tedavi kapsamında gerçekleştirilen işlemler çoğunlukla refakat izni kapsamı dışında değerlendirilir.

Sağlık Kurulu Raporunda Hangi Bilgiler Yer Almalı?

Refakat izni için düzenlenen sağlık kurulu raporunda şu bilgiler mutlaka bulunmalıdır:

• Hastanın teşhisi ve tıbbi durumu
• Hastanede yatış süresi (varsa)
• Refakat edilmediği takdirde oluşabilecek riskler
• Önerilen refakatçi süresi

Özel Sektörde Refakatçi İzni Nasıl Alınır?

Özel sektörde refakatçi izni uygulamaları, kamuya kıyasla daha esnek ancak daha belirsizdir. İş Kanunu’nda refakat izni için net bir süre tanımı yapılmamıştır. Bu nedenle uygulama, işverenin insan kaynakları politikalarına ve iş sözleşmesine bağlıdır.

Özel Sektör Çalışanları İçin Refakatçi İzni Süresi

Özel sektörde refakat izni süresi, İş Kanunu’nda net gün sayısı olarak düzenlenmemiştir. Ancak uygulamada:

• 1 günlük refakat izni kısa süreli durumlarda verilebilir
• Uzun süreli refakat için raporlu refakat izni talep edilir

Süre ve ücret durumu çoğunlukla işveren politikalarına bağlıdır.

Özel Sektörde Refakat İzninde Dikkat Edilmesi Gerekenler

Özel sektör çalışanlarının refakat izni alırken dikkat etmesi gereken temel noktalar şunlardır:

• Rapor mutlaka resmi sağlık kurumundan alınmalıdır
• Personel refakat talebi yazılı olarak iletilmelidir
• İzin süresi ve ücret durumu önceden netleştirilmelidir

Kamu Personeli İçin Refakatçi İzni Nasıl Alınır?

Memurlar için refakatçi izni, mevzuatta açık şekilde düzenlenmiş ve sınırları net çizilmiştir. Bu durum, uygulamada belirsizlik yaşanmasını büyük ölçüde engeller.

Memurlar İçin Refakat İzni Süresi ve Sınırları

Memurlar için refakat izni süresi:

• 3 aya kadar
• Gerekirse bir katına kadar (toplam 6 ay) uzatılabilir.

Bu izin ücretlidir ve sağlık kurulu raporu ile belgelenir.

Refakat İzni Başvurusu Nasıl Yapılır?

Refakat izni başvuru süreci, kamu ve özel sektör için belirli adımları içerir. Sürecin doğru yürütülmesi, iznin sorunsuz onaylanmasını sağlar.

Adım Adım Refakat İzni Başvuru Süreci

Refakat izni başvurusu, belirli bir sıraya göre ilerleyen ve belgeye dayalı olarak yürütülen resmi bir süreçtir. Aşağıdaki adımların eksiksiz tamamlanması, başvurunun hızlı ve sorunsuz şekilde değerlendirilmesini sağlar.

• Hastaneden sağlık kurulu raporu alınır.
• Rapor işverene veya kuruma sunulur.
• Refakat izni dilekçesi hazırlanır.
• İK veya ilgili birim onayı alınır.

Refakat İzni Dilekçesi Nasıl Olmalıdır?

Refakat izni dilekçesi, başvurunun resmi dayanağını oluşturur ve içerdiği bilgilerin açık, eksiksiz ve belgelerle uyumlu olması gerekir. Dilekçede yer alan bilgiler, izin talebinin değerlendirilmesinde doğrudan etkili olur.

Dilekçede;

• Refakat edilecek yakının adı-soyadı
• Yakınlık derecesi
• Belgelenmiş hastalığı

yer almalı; ekine sağlık kurulu raporu ve kimlik fotokopisi eklenmelidir.

Refakat İzni İçin Gereken Belgeler Nelerdir?

Refakat izni başvurusunun geçerli sayılabilmesi için talebin belirli belgelerle desteklenmesi gerekir. Bu belgeler, iznin mevzuata uygun şekilde kullandırılmasını ve kayıt altına alınmasını sağlar:

• Sağlık kurulu raporu
• Refakat izni dilekçesi
• Kimlik fotokopisi

Refakat İzni Ücretli Mi?

Refakat izninin ücret durumu, çalışanın statüsüne göre değişiklik gösterir. Bu noktada kamu ve özel sektör arasında önemli farklar bulunur.

Memurlar için refakat izni ücretlidir ve maaş kesintisi yapılmaz. Özel sektörde ise refakat izninin ücretli ya da ücretsiz olması tamamen işveren uygulamalarına bağlıdır. Bazı işyerleri bu izni sosyal hak kapsamında ücretli olarak tanımlarken, bazıları ücretsiz izin olarak değerlendirir.

İşveren Açısından Refakat İzni Nasıl Yorumlanmalı?

Refakat izni, yalnızca hukuki bir yükümlülük olarak değil; çalışan hakları ve işveren–çalışan ilişkileri açısından da değerlendirilmelidir. Bu iznin doğru yönetilmesi, çalışan memnuniyeti ve bağlılığı üzerinde doğrudan etkilidir.

Çalışan Memnuniyeti ve Bağlılığına Etkisi

Refakat izni, çalışan hakları kapsamında değerlendirildiğinde;

• Çalışan memnuniyetini artırır
• Kuruma olan bağlılığı güçlendirir
• Sadakat ve motivasyonu destekler

Bu tür desteklerin yanı sıra, işverenler çalışan memnuniyetini artırmak için çeşitli araçlar kullanabilir. Momento Card gibi hediye kartları ve Momento Gift benzeri çalışan ödül programları, takdir kültürü oluşturmak ve çalışan bağlılığını güçlendirmek isteyen işverenler için etkili çözümler sunmaktadır. Refakat izni gibi hassas dönemlerde çalışana gösterilen anlayış ve destek, bu tür programlarla pekiştirildiğinde kurum kültürüne olumlu yansır.

Refakat İzni ile Diğer İzin Türleri Arasındaki Farklar

Refakat izni, diğer izin türlerinden temel olarak üç noktada ayrılmaktadır:

• Mutlaka sağlık kurulu raporu ile belgelenmesi gerekmektedir.
• Hayati risk şartı aranmaktadır.
• Yıllık izin veya mazeret izninden bağımsız olarak kullanılabilmektedir.

Refakat izni hakkı, çalışanın yıllık izin hakkını tüketmemekte ve ayrı bir hukuki zemine dayanmaktadır.

Yıllık izin, çalışma süresine bağlı olarak kazanılan ve dinlenme amacıyla kullanılan bir haktır. Refakat izni ise tamamen ihtiyaca dayalı, önceden planlanamayan ve tıbbi zorunlulukla ortaya çıkan bir izin türüdür. Mazeret izni, belirli olaylar için kısa süreli verilen izinlerdir ve refakat izninden farklı olarak önceden belirlenmiş durumlarda kullanılmaktadır.

Hastalık izni ile refakat izni arasındaki temel fark, hastalık izninin çalışanın kendi sağlık durumu için kullanılmasıdır. Refakat izni ise başkasının sağlık durumu için devreye girmektedir. Her iki izin türü de sağlık raporu gerektirmekte ancak raporların içeriği ve kapsamı farklılık göstermektedir.

Ücretsiz izin, işverenin onayına bağlı olarak verilen ve maaş ödemesi yapılmayan bir izin türüdür. Refakat izni ise yasal düzenlemelere dayanan ve kamu personeli için ücretli olan bir haktır. Özel sektörde refakat izninin ücretli olup olmadığı işveren politikalarına göre değişmektedir. İş Kanunu’nda bu izne ilişkin açık bir zorunluluk bulunmadığından, uygulama büyük ölçüde işveren takdirindedir.

Refakat İzni Hakkında Sıkça Sorulan Sorular

Refakat izni aynı kişi için birden fazla kez alınabilir mi?

Evet, sağlık kurulu raporu ile belgelenmesi şartıyla alınabilir.

Refakatçi izni süresince çalışan işten çıkarılabilir mi?

Geçerli bir neden yoksa yalnızca refakat izni kullanımı nedeniyle fesih hukuka aykırı sayılabilir.

Sağlık kurulu raporu özel hastaneden alınırsa geçerli olur mu?

Genel uygulamada kamu personeli için devlet veya üniversite hastanelerinden alınan raporlar geçerlidir. Özel hastane raporları çoğu kurumda kabul edilmez.

Kaynakça

• 657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu
• 4857 Sayılı İş Kanunu
• Hastalık ve Refakat İznine İlişkin Usul ve Esaslar Hakkında Yönetmelik
• Resmî Gazete

Önceki yazımızı da okuyun: "Brüt Maaş Nedir? Nasıl Hesaplanır?"