İşten Çıkış Kodları Nelerdir?

İşten çıkış kodları bir çalışanın neden ve nasıl ayrıldığını belgeleyen sistemin omurgasıdır. SGK tarafından tanımlanan bu kodlar, tazminat haklarından işsizlik ödeneğine kadar tüm mali sonuçları belirler. İstifa mı, işveren feshi mi, yoksa emeklilik mi olduğu fark eder; çünkü her kod farklı haklar doğurur. Bu yazımızda hangi kodun ne anlama geldiğini, çalışan haklarını nasıl etkilediğini ve İK süreçlerinde nelere dikkat edilmesi gerektiğini inceleyebilirsiniz.

İşten Çıkış Kodları Ne Anlama Gelir?

SGK tarafından tanımlanan işten çıkış kodları, bir çalışanın iş sözleşmesinin hangi gerekçeyle sona erdiğini gösteren standart numaralardır. Her kod, iş sözleşmesinin fesih şeklini belirtir ve çıkış bildirgesi aracılığıyla SGK sistemine bildirilir.

Çalışma ilişkisinin sonlandırılmasında kullanılan bu kodlar, yalnızca idari bir kayıt aracı değildir. Tazminat hesaplamaları, işsizlik maaşı başvuruları ve kıdem süresi hesaplamalarında belirleyici rol oynarlar. İşverenin seçtiği kod, çalışanın mali haklarını doğrudan etkiler ve SGK sisteminde kalıcı iz bırakır.

İş akdi sonlandırma kodları, işçi-işveren ilişkisinin bitiminde tarafların sorumluluklarını netleştirir. Bir çalışanın istifa ederek mi, yoksa işveren feshi sonucu mu ayrıldığı bu kodlarla kayıt altına alınır. Fesih nedenleri arasında belirli süreli iş bitimi, emeklilik, askerlik veya haklı fesih gibi farklı durumlar bulunur.

İşten Çıkış Kodları Listesi ve Açıklamaları

SGK sisteminde 50'den fazla işten çıkış kodu tanımlanmıştır. Her bir kod, spesifik bir fesih senaryosunu karşılar ve çalışan fesih bildirimi sürecinde doğru seçim yapılması önem taşır. Bu kodlar istifa, işveren feshi, belirli süreli iş bitimi, askerlik, emeklilik veya vefat gibi nedenleri kapsar. İşverenin doğru kod seçimi, yasal uyum ve çalışan hakları açısından öneme sahiptir.

En Sık Kullanılan İşten Çıkış Kodları

İnsan kaynakları süreçlerinde en sık karşılaşılan bazı işten çıkış kodları ve anlamları şunlardır:

• 3 Kodu - İstifa (Belirsiz Süreli İş Sözleşmesinin İşçi Tarafından Feshi): Çalışanın kendi iradesiyle belirsiz süreli iş sözleşmesini sonlandırmasıdır. 3 kodu ile işten çıkarma durumunda kıdem ve ihbar tazminatı hakkı doğmaz, işsizlik maaşı alınamaz.

• 4 Kodu - İşveren Tarafından Geçerli Nedenle Fesih: İşverenin haklı bir sebep bildirmeden belirsiz süreli iş sözleşmesini feshetmesidir. 4 kodu ile işten çıkarma durumunda çalışan kıdem ve ihbar tazminatına hak kazanır, işsizlik ödeneği alınabilir.
• 5 Kodu - Belirli Süreli İş Sözleşmesinin Sona Ermesi: Belirli süreli iş sözleşmesinde öngörülen sürenin dolması ile iş akdinin kendiliğinden sona ermesidir. 5 kodu ile işten çıkarma durumunda kıdem tazminatı alınabilir ve işsizlik ödeneğine başvurulabilir.
• 8 Kodu - Emeklilik Nedeniyle Ayrılış: Yaş veya prim gün sayısı şartlarını tamamlayarak emekli olan çalışanlar için geçerlidir. 8 kodu ile işten çıkarma durumunda kıdem tazminatı alınabilir ancak işsizlik maaşı hakkı doğmaz.
• 12 Kodu - Askerlik Nedeniyle Ayrılış: Zorunlu askerlik görevi nedeniyle işten ayrılmalarda kullanılır. 12 kodu ile işten çıkarma durumunda çalışan kıdem tazminatı hakkına sahip olur. Askerlik sonrası işsizlik ödeneği alınabilir.
• 29 Kodu - Haklı Nedenle İşveren Feshi: Çalışanın ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranışları sonucu işverenin yaptığı fesihlerde kullanılır. 29 kodu ile işten çıkarma durumunda kıdem ve ihbar tazminatı hakkı doğmaz, işsizlik maaşı alınamaz.

Hangi Kodlar Kıdem ve İhbar Tazminatı Haklarını Etkiler?

Kıdem tazminatı hakkı, çalışanın en az bir yıl aynı işverenin yanında çalışmış olmasını ve feshin belirli şekillerde gerçekleşmesini gerektirir. İş sözleşmesinin sona erme nedeni, bu hakların doğup doğmayacağını belirleyen temel faktördür.

Tazminat hakkı doğuran çıkış kodları şunlardır:

• 4 numaralı kod (belirsiz süreli iş sözleşmesinin işveren tarafından haklı sebep bildirilmeden feshi)
• 5 numaralı kod (belirli süreli iş sözleşmesinin sona ermesi)
• 8 numaralı kod (emeklilik nedeniyle ayrılış)
• 12 numaralı kod (askerlik nedeniyle ayrılış)
• 13 numaralı kod (kadın işçinin evlilik nedeniyle feshi)
• 25 numaralı kod (işverenin ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranışı nedeniyle işçinin feshi)

Tazminat hakkı doğmayan durumlar arasında istifa kodları (3 numaralı kod) ve haklı nedenle fesih kodları (29 numaralı kod) bulunur. Örneğin, 12 kodu ile askerlik nedeniyle ayrılan bir çalışan kıdem tazminatına hak kazanırken, 29 kodu ile disiplin suçu nedeniyle işten çıkarılan çalışan bu haktan yararlanamaz. İhbar tazminatı ise bildirimsiz fesihlerde gündeme gelir ve kodun türüne göre değişkenlik gösterir.

Hangi Kodlarda İşsizlik Maaşı Alınabilir?

İşsizlik ödeneği çalışanın kendi kusuru veya iradesi dışında işsiz kalması durumunda ödenen bir sosyal güvenlik hakkıdır. Bu ödeneğe hak kazanabilmek için belirli prim gün sayısı ve çalışma süreleri şartlarının yanı sıra, işten ayrılış kodunun da uygun olması gerekir.

Aşağıdaki kodlarda işsizlik ödeneği alınabilir:

• 4 numaralı kod: İşverenin haklı sebep bildirilmeden feshi
• 5 numaralı kod: Belirli süreli iş sözleşmesinin sona ermesi
• 15 numaralı kod: Toplu işçi çıkarma
• 17 numaralı kod: İşyerinin kapanması
• 23 numaralı kod: İşçi tarafından zorunlu nedenle fesih
• 24 numaralı kod: İşçi tarafından sağlık nedeniyle fesih
• 25 numaralı kod: İşverenin ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranışı nedeniyle işçinin feshi

İstifa (3 numaralı kod) veya haklı nedenle işten çıkarılma (29 numaralı kod) durumlarında işsizlik ödeneği talep edilemez. E-devlette işten çıkış kodu öğrenmek isteyenler SGK hizmet dökümü üzerinden geçmiş tüm işten ayrılış kodlarına kolayca ulaşılabilir. Askerlik nedeniyle ayrılanlarda (12 numaralı kod) işsizlik maaşı askerlik sonrası alınabilir duruma gelir.

İşten Çıkış Süreci Nasıl Yönetilmelidir?

İşten ayrılış sürecinin profesyonelce yönetilmesi, yasal uyum ve kurumsal itibar açısından hayati öneme sahiptir. İK politikaları ve özlük süreçleri bu aşamada devreye girer.

İK Politikaları ve Özlük Süreçleri

İşten çıkış kodlarının doğru belirlenmesi, İK süreçlerinin en hassas sorumluluklarından biridir. SGK sistemine yapılacak bildirimin hatasız olması, çalışan hakları ve işverenin yasal yükümlülükleri açısından zorunludur. Yanlış kod seçimi, tazminat hesaplamalarında tutarsızlıklara ve işsizlik maaşı başvurularında hak kayıplarına neden olabilir.

Özlük dosyalarında işten çıkış kodlarının düzenli takibi, gelecekteki denetimlerde ve hukuki süreçlerde kanıt teşkil eder. İK birimlerinin SGK bildirimi öncesinde fesih gerekçesini hukuk birimi ile değerlendirmesi, olası ihtilafların önüne geçer. Ayrıca, çalışan ile yapılacak son görüşmede fesih nedeni ve kod açıkça belirtilmelidir.

İşten Ayrılışta İletişim ve Motivasyonun Rolü

İşten ayrılış süreci yalnızca idari bir işlem değil, aynı zamanda çalışan deneyiminin son aşamasıdır. Çıkış mülakatları, şirketin iyileştirme alanlarını tespit etmede değerli geri bildirimler sunar. Ayrılık sürecinde kurulan yapıcı iletişim, çalışanın şirkete karşı olumlu hislerle ayrılmasını sağlar.

Çıkış görüşmeleri, teşekkür mesajları ve Momento Card veya Momento Gift gibi jestler, çalışanların şirkete karşı olumlu duygularla veda etmesini sağlar. Bu da işveren markasını güçlendirir.

İşten Çıkış Kodları ile İlgili Sık Yapılan Hatalar

İşten çıkış kodlarının yanlış uygulanması, işveren ve çalışan için ciddi sonuçlar doğurabilir. Bu hataların farkında olmak, proaktif önlem almayı sağlar.

Yanlış Kod Seçmenin Yasal ve Mali Sonuçları

Yanlış işten çıkış kodu kullanımı çalışan haklarında kayıplara yol açabilir. Örneğin, kıdem tazminatı hakkı bulunan bir çalışanın yanlışlıkla 3 numaralı kod (istifa) ile bildirilmesi durumunda, tazminat ve işsizlik maaşı hakları tehlikeye girer. Bu tür durumlar, çalışanın dava açmasına ve işverenin tazminat ödemesine neden olabilir.

İşveren perspektifinden bakıldığında, yanlış kod seçimi SGK denetimlerinde tespit edildiğinde idari para cezalarına maruz kalınabilir. Ayrıca kod düzeltme süreçleri zaman alıcıdır ve İK departmanının iş yükünü artırır. SGK'ya yazılı dilekçe ile başvurularak düzeltme talep edilebilir, ancak bu süreç çalışanın haklarının gecikmesine sebep olur.

Kod Güncellemelerini Takip Etmenin Önemi

Sosyal Güvenlik Kurumu, iş hukuku mevzuatındaki değişikliklere paralel olarak işten çıkış kodlarında düzenli güncellemeler yapmaktadır. 2025 itibarıyla bazı kodların açıklamaları yenilenmiş, belirli durumlar için yeni kodlar eklenmiştir. İK departmanlarının düzenli olarak SGK duyurularını ve Resmî Gazete’yi takip etmesi önemlidir.

Resmî Gazete duyuruları, SGK genelgeleri ve İŞKUR bilgilendirmeleri düzenli kontrol edilmelidir. Ayrıca, sektörel İK platformları ve mesleki dernekler tarafından düzenlenen eğitimler, kod değişikliklerini öğrenmede etkili kaynaklardır.

İşten Çıkış Kodlarına Göre Hakların Özeti

İşten çıkış kodlarının çalışan hakları üzerindeki etkisini net bir şekilde görmek için aşağıdaki tablo hazırlanmıştır:

Bu tablo işten çıkış kodları tazminat hakkı ilişkisini özetler ve hangi kodun hangi hakları doğurduğunu gösterir. Çalışanlar ve işverenler, fesih öncesinde bu tabloyu referans alarak haklarını bilebilir.

Çıkış Sürecinde Çalışan Motivasyonunu Koruma Stratejileri

İşten ayrılış süreci, çalışanların şirkete dair son izlenimlerinin şekillendiği dönemdir. Bu aşamada motivasyonu korumak, kurumsal itibarı doğrudan etkiler. Çıkış mülakatlarında yapıcı bir dil kullanmak, çalışanın görüşlerine saygı göstermek ve geri bildirimlerini dikkate almak, profesyonelliğin göstergesidir.

Ayrılan çalışanlara takdir belgesi, referans mektubu veya sembolik hediyeler sunmak, pozitif bir ayrılık atmosferi yaratır. Bu jestler, eski çalışanların şirket hakkında olumlu konuşmasını sağlar ve işveren markasını güçlendirir. Momento’nun çalışan ödüllendirme çözümleri Momento Card ve Momento Gift bu süreçte çalışanlara takdir edildiğini hissettiren değerli araçlardır.

Ayrıca şirket içi iletişimde ayrılan çalışanın katkılarını vurgulamak, kalan ekip üyelerinin motivasyonunu da destekler.

Dijital platformlarda ayrılan çalışanlarla bağı koparmamak, gelecekte yeniden işe alım fırsatları yaratabilir. LinkedIn gibi profesyonel ağlarda bağlantıyı sürdürmek ve sektörel etkinliklerde bir araya gelmek, uzun vadeli ilişkilerin devamını sağlar. Böylece, işten ayrılış bir son değil, farklı bir işbirliği şeklinin başlangıcı olabilir.

SGK İşten Çıkış Kodları İle İlgili Sıkça Sorulan Sorular

İşten çıkış kodları tüm çalışan türleri için aynı şekilde mi uygulanır?

Evet, SGK işten çıkış kodları tüm sigortalı çalışanlar için geçerlidir. Ancak belirli istihdam türlerinde (yarı zamanlı, geçici iş ilişkisi gibi) açıklamalarda küçük farklılıklar olabilir. Temel prensipler aynı kalır, ancak özel durumlar için SGK ile teyit edilmesi önerilir.

Yanlış çıkış kodu kullanıldığında çalışan hakları nasıl etkilenir ve düzeltilmesi mümkün müdür?

Yanlış kod kullanımı, tazminat ve işsizlik maaşı gibi haklarda kayıplara yol açabilir. İşveren, SGK'ya yazılı başvuru yaparak düzeltme talebinde bulunabilir. Düzeltme süreci mümkündür ancak zaman alabilir, bu nedenle ilk seferde doğru kod seçilmesi önem taşır.

İşten çıkış kodları, kıdem ve ihbar tazminatını nasıl doğrudan etkiler?

İşten çıkış kodu, fesih nedenini belirttiği için tazminat hakkının doğup doğmayacağını belirler. Örneğin 29 numaralı kodda (işçinin ahlak ve iyi niyet kurallarına aykırı davranışı nedeniyle fesih) tazminat hakkı yokken, 12 numaralı kodda (askerlik) kıdem tazminatı hakkı vardır. Kod seçimi, çalışanın alacağı tazminat miktarını doğrudan etkiler.

Kod seçimi işsizlik maaşı başvurusunu nasıl etkiler?

İşsizlik ödeneği, yalnızca çalışanın kendi isteği dışında işten ayrıldığı kodlarda (4, 5, 15, 17, 23, 24, 25 gibi) ödenir. İstifa (3 numaralı kod) veya haklı nedenle çıkarılma (29 numaralı kod) durumlarında işsizlik maaşı talep edilemez. Yanlış kod seçimi, ödenek hakkının reddedilmesine neden olabilir.

Geçmiş işten çıkış kodları çalışan özlük dosyalarında nasıl kayıt altına alınır ve takip edilir?

Çalışanın özlük dosyasında tüm SGK bildirimleri ve çıkış kodları saklanır. İK birimleri bu kayıtları dijital olarak da arşivlemelidir.

Kodlarla ilgili güncel mevzuat ve değişiklikleri takip etmenin en güvenli yolları nelerdir?

SGK’nın resmî internet sitesi, Resmî Gazete duyuruları ve İŞKUR bilgilendirmeleri en güvenilir kaynaklardır.

Kaynakça

• Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK)
• Resmî Gazete
• İŞKUR
• Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı
• İŞKUR Mevzuat Portalı