İş Kazası Nedir, Nasıl Bildirilir?

İş kazaları çalışanların işlerini yerine getirirken karşılaşabilecekleri risklerden doğar. İş kazaları çalışan ve işveren açısından ciddi hukuki ve mali sonuçlar doğurur. 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ve Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) mevzuatı, iş kazalarının tanımını, bildirim sürecini ve hakları açıkça düzenlemiştir. Bu yazıda, iş kazasının detaylarını, hangi durumlarda iş kazası sayıldığını, işveren ve çalışan yükümlülüklerini, rapor ve tutanak süreçlerini detaylı şekilde ele aldık.

İş Kazası Nedir?

6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu'na göre iş kazası çalışanı işyerinde veya işverenin görevlendirmesiyle işyeri dışında etkileyen, ölüm veya bedensel/ruhsal zarara yol açan olay olarak tanımlanır.

SGK'ya göre ise sigortalının işyeri sınırlarında bulunduğu sırada işveren tarafından yürütülen iş nedeniyle veya işin yürütümü sırasında meydana gelen olay şeklindedir.

İş kazası ile meslek hastalığı arasında önemli farklar bulunur. İş kazası ani ve dış bir etkenden kaynaklanır. Meslek hastalığı ise uzun süreli çalışma koşullarının sonucudur. Fabrikada makineyle çalışırken ani kaza geçirmek iş kazası sayılırken, yıllarca gürültülü ortamda çalışma sonucu işitme kaybı meslek hastalığı kapsamındadır.

Tehlikeden kaynaklanacak iş kazası ihtimalinde kanun, risklerin önlenmesi gerektiğini belirtir. İşverenler riskli durumları önceden tespit etmeli ve gerekli önlemleri almalıdır. Risk değerlendirmesi yapmak ve çalışanları bilgilendirmek işverenin yasal yükümlülükleri arasındadır.

İş Kazası Sayılan ve Sayılmayan Durumlar

İş kazası sayılan durumlar ve iş kazası sayılmayan durumlar arasındaki ayrımı yapmak, işverenler ve çalışanlar için önemlidir. Bu ayrım hukuki sorumluluk ve SGK hakları açısından belirleyicidir.

İş Kazası Sayılan Durumlar

İş kazası kapsamında değerlendirilen durumlar:

• İşyerinde meydana gelen tüm kazalar
• İşverenin görevlendirmesiyle işyeri dışında geçirilen sürelerdeki kazalar (müşteri ziyareti, saha çalışması vb.)
• İşe gidiş-geliş sırasında yaşanan kazalar (servis kullanımı dahil)
• Kendi aracıyla makul güzergahta yaşanan trafik kazaları
• İşin yürütümü sırasında üçüncü kişilerin sebep olduğu kazalar
• Müşteri saldırısı, terör olayları veya doğal afetler nedeniyle zarar görme

Örneğin fabrikada makineyle çalışırken elini kesmek, işverenin gönderdiği saha çalışmasında trafik kazası geçirmek iş kazasıdır.

İş Kazası Sayılmayan Durumlar

Belirli durumlar iş kazası kapsamının dışında kalır:

• Çalışanın kendi sağlık sorunlarına bağlı fenalaşması (kalp krizi, epilepsi nöbeti vb.)
• İşverenin kontrolü dışında gelişen, iş ile ilgisiz kişisel olaylar
• Tatil veya izin günlerinde işyeri ile bağı bulunmadan yaşanan kazalar
• Kişisel amaçlarla yapılan seyahatlerde meydana gelen olaylar

İş Kazası Sonrası Yapılması Gerekenler

İş kazasından sonraki süreçte doğru adımların atılması, çalışanın sağlığı ve işverenin hukuki durumu açısından belirleyici rol oynar.

İşverenin Yükümlülükleri

İşverenin yükümlülükleri şunlardır:

• Kazaya maruz kalan çalışana ilk yardım yapılmasını sağlamak ve en kısa sürede uygun bir sağlık kuruluşuna sevkini organize etmek işverenin birincil sorumluluğudur. Bu süreçte zaman kaybı yaşanmaması hayati önem taşır.
• İşverenin iş kazası tutanağı düzenlemesi gerekir. Bu tutanak SGK bildirimi ve sonraki hukuki süreçler için temel belge niteliğindedir. Tutanak eksik veya yanlış düzenlenirse, işveren aleyhine sonuçlar doğabilir. Kaza yerinin korunması ve olası delillerin zarar görmemesi için gerekli tedbirlerin alınması da bu kapsamdadır.
• SGK'ya 3 iş günü içinde iş kazası bildirimi yapılmalıdır. Bu sürenin aşılması durumunda işveren idari para cezası ile karşı karşıya kalır. Bildirim süreci titizlikle takip edilmeli ve gecikme yaşanmamalıdır.
• Bildirim yapılmaması durumunda idari para cezası ve tazminat sorumluluğu doğar.

İş Kazası Raporu ve Tutanak Tutma Süreci

İş kazası sonrası belgelendirme süreci yasal yükümlülükler ve çalışan hakları açısından önemlidir. Bu süreçte hastanede düzenlenen iş kazası raporu ve işveren tarafından hazırlanması gereken iş kazası tutanağı ön plana çıkar. Bu belgelerin SGK hakları ve sonraki hukuki süreçler için doğru şekilde düzenlenmesi büyük önem taşır.

İş Kazası Raporu Nedir?

İş kazası raporu kaza sonrası sürecin önemli belgelerinden biridir. Bu rapor sağlık kuruluşunda görevli hekim tarafından düzenlenir ve iş kazasının tıbbi boyutunu belgeleyen resmi evraktır. Raporun temel işlevleri şunlardır:

• SGK'ya ödenek bağlanması ve tedavi masraflarının karşılanması için kullanılır.
• İş göremezlik oranının belirlenmesinde temel oluşturur.
• Sonraki tazminat süreçlerinde delil niteliği taşır.
• Çalışanın hangi süre boyunca çalışamayacağını ortaya koyar.

Hastanede iş kazası raporu alınması süreci, çalışanın sağlık kuruluşuna başvurması ve durumu iş kazası olarak beyan etmesiyle başlar. Hekim, kazanın nasıl meydana geldiğini, yaralanmanın boyutunu ve öngörülen iyileşme sürecini raporda ayrıntılı şekilde belirtir.

İş Kazası Tutanağı Nasıl Tutulur?

İş kazası tutanağında bulunması gereken temel bilgiler şunlardır:

• Kaza tarihi, saati ve yerinin net şekilde belirtilmesi
• Kazanın nasıl meydana geldiğinin ayrıntılı anlatımı
• Yaralanan çalışanın kimlik bilgileri ve pozisyonu
• Olayın tanıklarının isimleri, iletişim bilgileri ve ifadeleri
• İşveren, çalışan ve tanık imzaları

Tutanak düzenlerken işveren, çalışan ve tanıkların imzalarının alınması zorunludur. Bu imzalar, tutanağın geçerliliği ve sonraki hukuki süreçlerde delil değeri açısından kritiktir. Tutanak mümkün olduğunca kaza sonrası en kısa sürede düzenlenmeli ve tüm taraflar tarafından onaylanmalıdır.

İş Kazası Bildirimi Nasıl Yapılır?

SGK üzerinden online bildirim süreci oldukça pratik hale getirilmiştir. İşverenler e-Bildirge sistemi aracılığıyla bildirimlerini elektronik ortamda yapabilirler. Bu sistem 7/24 erişime açıktır ve hızlı işlem yapılmasına olanak tanır. Online bildirim sırasında kazanın detayları, çalışan bilgileri ve sağlık kuruluşu bilgileri eksiksiz şekilde girilmelidir.

İş Kazası Bildirimi Kaç Gün İçinde Yapılmalı?

İş kazası bildirimi 3 iş günü içerisinde yapılmalıdır. Bu süre, kaza tarihinden itibaren başlar ve hafta sonları ile resmi tatiller hariç tutulur. Örneğin Cuma günü meydana gelen bir kaza için bildirim en geç Çarşamba gününe kadar yapılmalıdır. Bu sürenin aşılması durumunda işveren için ciddi yaptırımlar söz konusudur.

İş Kazası Bildirimi Yapmamanın Cezası Nedir?

İş kazası bildirimi yükümlülüğüne uymayanlar öncelikle idari para cezası ile karşılaşır. Bu ceza miktarı her yıl güncellenir ve işletme büyüklüğüne göre farklılık gösterebilir. Daha da önemlisi, bildirim yapılmaması durumunda işverenin tazminat yükümlülüğü artabilir ve SGK'nın rücu hakkı doğabilir.

Zamanında bildirim yapılmadığında işveren, çalışanın tüm zararlarını karşılamakla yükümlü hale gelebilir. Bu durum özellikle ağır kazalarda işveren için milyonlarca liralık yükümlülük anlamına gelebilir. Bu nedenle bildirim sürecinin titizlikle takip edilmesi ve gecikmelerden kaçınılması önem taşır.

İş Kazası Tazminat Süreci

İş kazası tazminatı maddi tazminat ve manevi tazminat olmak üzere iki bileşenden oluşur. Maddi tazminat, çalışanın iş göremezlik nedeniyle yaşadığı gelir kaybının telafisi amacıyla ödenir. Bu tazminat geçici ve sürekli iş göremezlik durumlarında gündeme gelir.

Manevi tazminat ise çalışanın yaşadığı bedensel ve ruhsal zarar karşılığında ödenir. Bu tazminat miktarı, kazanın ağırlığı, çalışanın yaşı, sosyal durumu ve yaşanan acıyla doğru orantılı olarak belirlenir. Özelliklik ağır kazalarda manevi tazminat miktarları önemli seviyelere ulaşabilir.

İş Kazası Tazminatı Nasıl Hesaplanır?

İş kazası tazminatı hesaplaması çeşitli kriterlere bağlıdır. Çalışanın maaşı, iş göremezlik oranı, yaşı ve bakmakla yükümlü olduğu kişi sayısı hesaplamada kullanılan temel parametrelerdir. Bu hesaplamada SGK'nın yapacağı ödemeler ve işverenin sorumluluğunda kalacak tutarlar dikkate alınır.

Tazminat Davası ve Süreç

Tazminat davası ve süreç konusunda bilinmesi gereken en önemli husus 10 yıllık zamanaşımı süresinin bulunmasıdır. Çalışan kaza tarihinden itibaren 10 yıl içinde tazminat davası açma hakkına sahiptir. Dava açmadan önce zorunlu arabuluculuk sürecinin tamamlanması gerekir. Bu süreç para ve zaman tasarrufu sağlar. Görevli mahkeme İş Mahkemeleri'dir ve bu mahkemeler konuya özel uzmanlığa sahiptir.

İş Kazası Sonrası Çalışanın Hakları

İş kazası sonrası çalışanların sahip olduğu haklar oldukça geniş kapsamlıdır ve bu hakların bilinmesi çalışanların mağduriyet yaşamaması açısından önemlidir. En temel hak, tedavi masraflarının SGK tarafından tam olarak karşılanmasıdır. Bu kapsamda hastane, ilaç, ameliyat ve fizik tedavi gibi tüm tıbbi giderler SGK tarafından ödenir.

Geçici iş göremezlik ödeneği, çalışanların kaza sonrası rapor aldığı dönemde gelir kaybı yaşamamasını sağlar. Bu ödenek, çalışanın günlük kazancının belirli bir oranında hesaplanır ve rapor süresi boyunca düzenli olarak ödenir.

Sürekli iş göremezlik durumunda ise çalışana ömür boyu maaş bağlanır. Bu maaşın tutarı, iş göremezlik oranına ve çalışanın önceki gelir seviyesine göre belirlenir.

Çalışanlar aynı zamanda işverenden ayrı olarak iş kazası tazminat hakkına sahiptir. Bu hak, SGK ödemelerinden bağımsızdır ve çalışanın uğradığı zarar tam olarak karşılanana kadar devam eder. Bu tazminat maddi ve manevi zarar kalemlerini içerir ve mahkeme kararıyla belirlenir.

İş Kazası Sigortası ve Haklar

Türkiye’de tüm sigortalı çalışanlar iş kazası sigortası kapsamındadır. 4A, 4B ve 4C kapsamındaki tüm sigortalılar iş kazası sigortasından yararlanabilir.

Geçici iş göremezlik ödeneği için çalışanın SGK'ya başvurması ve gerekli belgeleri sunması yeterlidir. Hastaneden alınan iş göremezlik raporu en önemli belgedir.

Ölüm durumunda yakınların hakları kapsamında eşe ve çocuklara maaş bağlanır. Çocuklara 18 yaşına kadar, eğitim durumunda 25 yaşına kadar maaş bağlanır. Ayrıca cenaze yardımı da yapılır ve bu miktar her yıl değişebilir.

Rapor alınan günlerde ise maaşın bir kısmı SGK tarafından karşılanır. İşverenin de normal maaş ödemesini yapması gerekir.

İş Kazası İle İlgili Sıkça Sorulan Sorular

Bir olayın iş kazası sayılması için hangi şartların oluşması gerekir?

İş kazası olarak kabul edilebilmesi için olayın işyeriyle bağlantılı olması, işin yürütümü sırasında gerçekleşmesi ve dış bir etkenin varlığı gereklidir. Çalışanın normal görev tanımı dahilinde hareket etmesi ve kazanın iş ile ilgili bir sebeple oluşması da şarttır.

İş kazasını zamanında bildirmemenin işverene hukuki ve mali sonuçları nelerdir?

Zamanında bildirim yapılmaması durumunda işveren idari para cezası öder ve SGK'ya rücu sorumluluğu altına girer. Ayrıca çalışanın tüm zararını karşılamakla yükümlü hale gelebilir ve bu durum işveren için milyonlarca liralık yükümlülük anlamına gelebilir.

Hastanede düzenlenen iş kazası raporu SGK için yeterli midir?

Evet, hastanede düzenlenen rapor tıbbi açıdan yeterlidir. İşverenin ayrıca e-bildirge sistemi üzerinden SGK'ya formal bildirim yapması zorunludur. İki süreç birbirini tamamlar ve ikisi de yasal zorunluluktur.

Geçici iş göremezlik ödeneği hangi koşullarda ve ne kadar süreyle ödenir?

Rapor süresince, günlük kazancın belirli oranına göre SGK tarafından ödenir.

İş kazası olduğunda işveren maaştan kesinti yapabilir mi?

Hayır, iş kazası durumunda işverenin maaştan herhangi bir kesinti yapamaz. Gelir kaybı SGK tarafından ödenekle karşılanır.